Doordat de aandacht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vooral was gericht op het benutten van het geld uit het Europees Sociaal Fonds (ESF), zijn pas in september 2005 prognoses gemaakt en scenario's overwogen om het risico van overschrijding van het budget tegen te gaan. Bij de uitvoering van de subsidieregeling stonden twee onderwerpen centraal: zorgvuldig ´Brusselproof' uitvoeren en geen geld op de plank laten liggen. Uitgebreidere prognoses hadden de sterke stijging van het aantal aanvragen vlak voor de sluiting van het ESF-loket niet kunnen voorspellen.
Omdat een dreigende overschrijding van het budget ten laste zou zijn gekomen van de rijksbegroting, was een abrupte sluiting van het ESF-loket de enig juiste beslissing. Rond de sluiting van het loket is geen sprake geweest van onoorbaar gedrag van medewerkers van het ministerie. Dat blijkt uit een onderzoek naar de sluiting van het ESF-loket dat staatssecretaris Van Hoof van Sociale Zaken en Werkgelegenheid door inspecteur-generaal Kokhuis van zijn ministerie op persoonlijke titel heeft laten uitvoeren. In het onderzoek heeft Kokhuis gekeken naar de inrichting van het ESF-programma 2000-2006, de rapportages over het benutten van het ESF-budget en de besluitvorming over de sluiting van het ESF-loket.
De subsidies uit het ESF zijn bedoeld voor scholing van werknemers en het aan het werk helpen en opleiden van uitkeringsgerechtigden. In totaal was voor Nederland 1,8 miljard euro subsidiegeld beschikbaar over de jaren 2000 tot en met 2006. Over de jaren 2000 tot en met 2002 is daarvan bijna 300 miljoen euro komen te vervallen, doordat onvoldoende subsidies waren aangevraagd. Na een sterke stijging van het aantal subsidie-aanvragen is het ESF-loket op 28 oktober 2005 gesloten. Van Hoof concludeert in een begeleidende brief aan de Tweede Kamer dat met het volledig benutten van het ESF-geld een belangrijk gemeenschappelijk doel is behaald, namelijk het scholen en aan het werk helpen van meer dan een miljoen mensen.
Uit het rapport blijkt dat het ministerie vanaf eind 2004 in interne rapportages rekening houdt met volledige benutting van het budget. Bij de berekening gaat men uit van het feit dat gemiddeld 52 tot 53 procent van de aangevraagde subsidiebedragen wordt gerealiseerd. In september en de eerste helft van oktober 2005 wordt op basis van de cijfers en scenario's geconcludeerd dat er nog tijd is om een eventuele sluiting van een subsidiemaatregel zorgvuldig voor te bereiden. Omdat de realisatie van projecten zou kunnen oplopen als gevolg van een hogere kwaliteit van de aanvragen, besloot staatssecretaris Van Hoof op 19 oktober jl. uit te gaan van 60 procent realisatie. De inschatting was dat volledige benutting van het budget zich dan in december 2005 zou voordoen. Van Hoof onderschrijft in zijn brief de conclusie in het onderzoeksrapport dat het de slagvaardigheid ten goede zou zijn gekomen als eerder was gestart met prognoses en scenario's om het risico van overschrijding van het budget te voorkomen. Gezien de grilligheid van het aanvraagpatroon zou dit echter niet op voorhand hebben geleid tot eerder of anders sluiten van het ESF-loket. De uitgebreidere prognoses hadden de hausse van aanvragen op 27 en 28 oktober niet kunnen voorspellen, zoals ook Kokhuis in zijn rapport constateert.
Volgens de inspecteur-generaal was ook in de communicatie over het ESF-programma alle aandacht gericht op het volledig benutten van ESF-geld. Toen de bodem van het budget in zicht kwam, was het uitgangspunt aanvragers zo transparant mogelijk te informeren zonder een indicatie te geven van een mogelijk op handen zijnde sluiting. Kokhuis constateert dat onvoldoende rekening is gehouden met het feit dat deze communicatie zou leiden tot het sneller indienen van subsidie-aanvragen die in voorbereiding waren.
Enkele medewerkers van het ministerie hebben in een drietal situaties op 27 oktober 2005, nadat het besluit over sluiting van het loket was genomen, met derden over de sluiting gecommuniceerd. Van Hoof schrijft in zijn brief dat zij dit deden in de veronderstelling dat het loket al dicht was, maar dat hij dit niet zorgvuldig vindt. Slechts een van de aanvragers waarmee contact is geweest heeft tijdig een subsidie-aanvraag ingediend, die echter niet zal worden toegekend omdat niet aan de subsidie-eisen is voldaan. Van Hoof ziet meerdere verklaringen voor het grote aantal subsidie-aanvragen van eind oktober. Ten eerste is dit de communicatie vanuit het ministerie met het veld in de laatste drie maanden over het opraken van het budget. Die heeft er toe geleid dat aanvragers de conclusie trokken dat het budget eindig was en het verstandig was snel een aanvraag in te dienen. Ten tweede is de kring van aanvragers van ESF-subsidie klein en wordt informatie snel uitgewisseld. Tenslotte konden door contacten met betrokken ministeries in de laatste weken voorafgaand aan de sluiting meerdere mensen een op handen zijnde sluiting vermoeden.
bron:SZW