Bescherming van Intellectueel Eigendom, op basis van onder meer octrooien en copyrights, wordt in het Westen - de Verenigde Staten voorop gezien als dà© garantie voor succesvolle innovatie en bloeiende economische ontwikkeling. Dat blijkt niet altijd zo te zijn, zo bewijzen de groeicijfers van landen met een relatief laag beschermingsniveau zoals China en Brazilië. Belangrijker nog is de constatering dat een hoog beschermingsniveau nadelig is voor ontwikkelingslanden, bij voorbeeld als het gaat om de productie van merkloze medicijnen en leermiddelen in het onderwijs.
Om die reden is een aantal jaren geleden een beweging ingezet om te komen tot een flexibeler beschermingsniveau, al naar gelang de situatie waarin een land zich bevindt dat beschermde informatie wil gebruiken. Tegelijkertijd is er onder aanvoering van de Verenigde Staten een tegenbeweging ingezet met Bill Gates als een van de belangrijkste woordvoerders. Intellectual property is the incentive system for the products of the future. Wie van dat systeem van bescherming af wil is een communist-nieuwe-stijl, zo verklaarde Gates in een interview begin dit jaar. In bilaterale handels- en kredietovereenkomsten verplichten de Verenigde Staten de ontwikkelingslanden in toenemende mate om een hoog niveau van bescherming van het Intellectueel Eigendom in te voeren.
Dr.mr. Anselm Kamperman Sanders, verbonden aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Maastricht (UM), is geen voorstander van deze Amerikaanse aanpak omdat die nadelig is voor ontwikkelingslanden. Hij pleit integendeel voor een verdergaande flexibilisering waarbij nog beter gebruik wordt gemaakt van de instrumenten die er nu al zijn om het Intellectueel Eigendom te beschermen. Kamperman Sanders zegt dat in zijn inaugurele rede die hij op vrijdag 20 mei 2005 uitspreekt ter gelegenheid van de aanvaarding van de bijzondere leerstoel European and International Property Rights. De bijzondere leerstoel wordt gefinancierd door het Institute of European Studies in Macau.
Kamperman Sanders bespreekt in zijn oratie de voortgang in de zogeheten Ontwikkelingsagenda voor Intellectueel Eigendomsrecht van de WIPO, de organisatie van de Verenigde Naties op het terrein van de bescherming van het Intellectueel Eigendom. Doel van de agenda is de kenniskloof en de digitale scheiding tussen rijke en arme landen te slechten door een flexibel systeem van bescherming van Intellectueel eigendom na te streven. De afgelopen jaren was de trend juist om de wettelijke normen op het terrein van de bescherming van het Intellectueel Eigendom te harmoniseren via het zogeheten TRIPS-akkoord van de Wereldhandelsorganisatie WTO. Het TRIPS-akkoord voorziet tegelijkertijd expliciet in mogelijkheden om nadelige effecten voor ontwikkelingslanden te matigen die het gevolg zijn van een hoge bescherming van Intellectueel Eigendom. Het probleem is dat tegenwoordig in de strijd tegen allerlei vormen van piraterij juist de nadruk ligt op de maximalisatie van bescherming van intellectuele eigendomsrechten , zegt Kamperman Sanders. Daarom worden volgens hem in toenemende mate in bi- en multilaterale handels- en investeringsovereenkomsten expliciete afspraken gemaakt over de bescherming van Intellectueel Eigendom. Dat legt een grote last op de ontwikkelingslanden. Kamperman Sanders haalt in zijn oratie een rapport aan van een Britse regeringscommissie op het gebied van Intellectueel Eigendom die concludeert dat een relatief hoog niveau van bescherming van Intellectueel Eigendom nu al een grote belasting betekent voor de hulpbronnen en economieën van ontwikkelingslanden. Als dat beschermingsniveau nog verder omhoog wordt gekrikt, heeft dat negatieve gevolgen voor de landbouw, het onderwijs, de gezondheidszorg, innovatie en kennistransfer.
Kamperman Sanders doet in zijn oratie vier voorstellen die het evenwicht voor de ontwikkelingslanden moeten herstellen:
* Westerse regeringen moeten worden gestimuleerd om de resultaten van onderzoek dat met publieke middelen is uitgevoerd te vrijwaren van bescherming middels octrooien zodat ze voor iedereen vrijelijk te gebruiken zijn;.
* De farmaceutische ondernemingen moeten worden gestimuleerd om geneesmiddelen voor ontwikkelingslanden te produceren op een wijze die recht doet aan de (economische) omstandigheden. Als dat tevens samen met de ontwikkelingslanden gebeurt, krijgen die ook een aandeel in het Intellectueel Eigendom.
* De Westerse octrooi-organisaties moeten actiever bijhouden welke medicijnen worden beschermd, waar dat gebeurt en voor hoe lang. Op grond daarvan kan de Wereldgezondheidsorganisatie WHO beslissen in welke ontwikkelingslanden merkloze geneesmiddelen gemaakt kunnen worden. Dat brengt volgens Kamperman Sanders zowel de kennis als de medicijnen op de plaatsen waar ze het hardste nodig zijn.
* Bevolkingen in ontwikkelingslanden dienen bewust te worden gemaakt hoe ze het westerse concept van bescherming van Intellectueel Eigendom in hun eigen voordeel kunnen aanwenden. Kamperman Sanders noemt als voorbeeld het vernietigen van de nieuwheid van vindingen door de kennis daarover direct voor iedereen openbaar te maken waardoor de uitvindingen niet meer vatbaar zijn voor octrooi. In Peru is op die manier door een aantal inheemse stammen het kosteloze gebruik van een bepaald aardappelras veilig gesteld.
De oratie van prof. Kamperman Sanders is getiteld: The Development Agenda For Intellectual Property. Rational Humane Policy or modern-day communism ?
bron:Universiteit Maastricht