KPN trekt de stekker van de laatste telex
uit het stopcontact. Na 73 jaar behoort de abonneetelegrafie in
Nederland tot het verleden. De telexapparatuur van de laatste
tweehonderd klanten, voornamelijk uit de financiële en de
scheepvaartwereld, kan naar het museum. Maar daarmee is het
telexverkeer nog niet ten einde. Met een ADSL-lijn en een pc of
laptop kunnen berichten naar oude telexapparatuur in het buitenland
verzonden blijven worden. Ook kunnen telexberichten uit het
buitenland worden ontvangen. Net zo veilig en eenvoudig als met de
aloude ‘wortelenstamper,’ zoals de bijnaam luidde van
de oude telexmachines vanwege hun vormgeving en het niet geringe
geluid dat ze produceerden.
De telex werd in 1933 in Nederland
geïntroduceerd. Anders dan met telegrafie gingen berichten
niet eerst naar het telegraafkantoor om vervolgens weer
doorgeleverd te worden aan de geadresseerde. Abonnees kregen een
eigen directe verbinding met elkaar die liep via de telefoonlijn.
Voor wie met grote regelmaat berichten te verzenden had, leverde
dit een grote besparing aan tijd en arbeidskosten op. Met een
speciale op het telefoonnet aangesloten typemachine werden teksten
verstuurd naar een soortgelijke machine bij de ontvanger van het
bericht. Het zendsysteem was gebaseerd op de zogeheten Baudot-code
die slechts 32 verschillende combinaties kenden. Om toch alle 26
letters uit het alfabet en de 10 cijfers te kunnen gebruiken, had
de telex een speciale letter/cijfer toets. Voordat een cijfer
verstuurd kon worden moest eerst de cijfertoets worden ingedrukt.
Ook hoofdletters ontbraken op de telex.
Vooral na de Tweede Wereldoorlog begon de
telex aan een onstuimige groei. Een Nederlandse vinding, TOR ofwel
Telex Over Radio, maakte vanaf 1950 zelfs telexverbindingen
mogelijk met de Verenigde Staten. De groei van het telexverkeer
maakte het nodig een apart telexnet in het leven te roepen naast
het telefonienetwerk.
Zoals vaak is de nieuwere technologie een
sluipmoordenaar. De telex smoorde langzaam maar zeker het aloude
telegrafieverkeer. Het laatste telegraafkantoor sloot in 1973
terwijl tekstcommunicatie via de telex iedere vijf jaar
verdubbelde. Dezelfde wetmatigheid dook vanaf eind zeventiger jaren
echter ook voor de telex op. In 1980 werd onder de naam Telefax het
eerste fascimilé-apparaat in het assortiment van PTT
Telecommunicatie opgenomen. De invoering van een internationale
standaard zorgde vanaf 1983 voor een doorbraak. Tussen 1980 en 1988
nam het aantal faxapparaten toe van vijftienhonderd naar
vijftigduizend. Samen goed voor een miljoen getelekopieerde
A-4’tjes per week…
En daarmee begon de onvermijdelijke
neergang van de telex. Vanaf 1987 ging het bergafwaarts.
Maar Real Time Messenger van leverancier
EasyLink maakt dat het telexverkeer alsnog aan een nieuw leven kan
beginnen. Vooral in landen waar onderhoud van moderne technologie
een probleem vormt, zal de oude telex zijn, naar actuele
computersnelheden gemeten trage, maar gedegen, tikwerk blijven
verrichten.
bron:KPN