Flevoland een groen, waterrijk recreatiegebied met de rust en ruimte die de Randstad ontbeert? Ja. Maar ook een toonbeeld van moderne architectuur en stedenbouw. Stedenbouwers en architecten hebben in de ruim zestig jaar sinds de eerste inpoldering niet stil gezeten en de lege ruimte ingevuld. Denk maar aan modeldorp Nagele of het nieuwe stadshart van Almere waarvan het masterplan door Rem Koolhaas Office for Metropolitan Architecture (OMA) ontworpen is. De Dag van de Architectuur (DvdA) op zaterdag 2 juli is een mooie kans om Flevoland eens van de andere kant te zien.
Op Reis door de Tijd luidt het thema van de DvdA. Centraal staat het kijken naar en genieten van wat de mens heeft gemaakt in de loop der tijd. In Almere kan de bezoeker genieten van een speciale door architectuurcentrum CASLa georganiseerde leerzame bootreis langs de kust van Almere. De tocht begint om 9.30 uur aan boord van de Moby King in de haven van Almere Haven met een architectuurontbijt en eindigt om 15.00 uur. Onderweg geven verschillende deskundigen hun toekomstvisie op de kuststrook van het ambitieuze Almere en een mogelijke verbinding tussen IJburg en Almere. Voor meer informatie zie www.casla.nl of bel 036-5386842.
In Lelystad wordt ook gereisd door de tijd op 2 juli. Tijdens een dagtocht, vanuit het Stadhuis, verzorgd door Stichting Architectuur Landschap Stedenbouw (ALS) worden enkele eeuwen gepasseerd. In het Stadhuis wordt begonnen met een lezing, waarna een wandeling richting het centrum en de Zilverparkkade volgt. Hierna wordt per bus een tocht gemaakt naar de Prehistorische Nederzetting en aansluitend wordt een bezoek aan het Nieuw Land Erfgoedcentrum gebracht. Ter afsluiting wordt de architectuurprijs Lelystad in het Stadhuis uitgereikt door ALS.
Flevoland zelf verkennen op de dag van de architectuur
Op 2 juli geen tijd? De architectuur in Flevoland is altijd goed met eigen vervoer te bewonderen. Wie na de Hollandse Brug over de A6 naar Almere rijdt en het toekomstige Almere Poort passeert, komt bijvoorbeeld links het vijf jaar oude zakelijk bolwerk van IBM tegen: vijf imposante met elkaar verbonden halfronde torens van Kraaijvanger. Urbis Architecten (2000). Op dit bedrijventerrein Gooise Poort staat ook het monumentale Millennium ( 2000) van Jos Abbo: vier lage kantoortorens met hightech-uitstraling die via een open loopbrug met elkaar zijn verbonden.
Verderop, langs recreatieplas het Weerwater, werpt de passant een mogelijk verbaasde blik op een waterfront met imposante skyline van bijzondere door wereldberoemde architecten ontworpen gebouwen, deels nog onvoltooid. Waar torenflat Silverline (Claus en Kaan, 2001) schittert in het licht, begint het nieuwe stadshart van Almere. Het wordt een combinatie van uitgaanscentrum met woon- en winkelfuncties. Om er te komen, passeert de bezoeker links eerst nog een herkenningspunt dat tot de verbeelding spreekt. Dit nog gefaseerd uit te breiden Modecentrum Almere (KOW, 2002) roept wel associaties op met een paddenstoel of UFO.
Het nieuwe stadshart is een bezoek meer dan waard. Het is niet alleen een veelbelovende bouwput waar op het toekomstige winkelgebouw De Citadel van de Fransman Christian de Portzampac nu al de contouren van dakwoningen te zien zijn. Opvallend met zijn grote glazen pui en metalen vakken erboven is megabioscoop Utopolis, ook van Rem Koolhaas (2004). In de constructie hangen de acht bioscoopzaaltjes aan het dak. Kinderlijk oogstrelend zijn de ontwerpen van de Engelsman William Alsop. Diens snoeproze gebouw DooWorld springt er uit, evenals zijn zinken popmuziekzaal Muzinq (beide 2004) in de vorm van een walrus. Bij uitstek blob-architectuur. Met dank aan computerprogrammas die het mogelijk maken om vloeibare vormen te ontwikkelen. Zulke vloeiende vormen met geschubde, weer zinken gevelplaten vertoont ook Renà© van Zuuks appartementencomplex The Wave (2004) aan het water. Het doet denken aan een pakje boter waarin iemand een deuk geslagen heeft.
Bijzondere bouwkunst treffen we verderop in het centrum ook aan in het trendy en tegelijk klassieke horecapand Anno aan de Grote Markt (Jo Coenen, 1988) en in het museum De Paviljoens. Dit zijn vijf zilverkleurige schijnbaar gestrande treinwagons van de Belgische Hilde Daem en Paul Robbrecht die in 1992 deel uitmaakten van de Dokumenta in Kassel.
Bijzondere wijken
Met de opmerkelijke miniwijkjes De Fantasie (1982, 9 woningen) en De Realiteit (1985, 17 woningen) aan de randen van Almere Stad heeft Almere al vroeg een trend gezet in experimentele woningbouw. Prijsvraagwinnende architecten mochten er niet gehinderd door vergunningen en regels ongewone, tijdelijke woningen neerzetten op grond die als prijs gratis aangeboden werd. Succes veranderde tijdelijk in permanent. Toeristen stromen van heinde en ver toe.
Als staalkaart van moderne architectuur beschikken de voormalige Bouwrai-buitenexposities in Muziekwijk (1990, thema flexibiliteit ) en Filmwijk (1992, thema grensverleggend bouwen) ook over de nodige aantrekkingskracht. Te zien zijn onder meer gebouwen van grote namen zoals Herman Hertzberger, Aldo van Eyck, Cees Dam, TKA, en Meccano.
Een latere voorbeeldwijk is de Regenboogbuurt (1998) of kleurenwijk in Almere Buiten. De Berlijnse Siedlung Onkel Toms Hà¼tte van Bruno Taut diende als inspiratiebron. In Tauts visie vormen architectuur en kleur een eenheid. Wie van het zuiden af over de A6 richting Lelystad rijdt, ziet voor de afslag Almere Buiten-Oost links langs het kanaal allereerst de drie Rooie Donders staan, flats van Liesbeth van de Pol (1998) die de Regenboogbuurt markeren.
Voorbij de brug aan het water springt vervolgens een aantal andere appartementencomplexen in het oog. Zij begrenzen de Eilandenbuurt (2001). Deze laatste buitenexpositiewijk naar een idee van Carel Weeber had als thema Gewild wonen. Koper en huurder kregen keuzevrijheid en invloed op vorm en indeling van hun huizen. Ben van Berkels eilandvillas springen direct in het oog met hun grote overstekende bouwlagen, pal tegenover de kattenruggen van Laura Weeber.
Hoogtepunten in Lelystad
Verder in de polder houdt de bouwkunst niet op. In Lelystad staat in het Museumkwartier aan het Markermeer een aantal bijzondere gebouwen bij elkaar. Dat is het onlangs uitgebreide Nieuw Land Erfgoedcentrum (2005) met een buitenmuur van basalt. De uitbreiding is van Atelier Pro. De kijker, een 60 meter lange aluminium buis (1993) die op het water uitkijkt en in het complex is geïntegreerd, stamt van Benthem & Crouwel. Groot is het contrast met de onvervalst boeren Flevolandse schokbetonschuur (1951) aan de overkant. Een groter contrast levert het historische vestingstadje Batavia Stad op van VHP (2001). De ommuurde fleurig gekleurde houten winkeltjes met leien dakpannen vormen samen een koopjesdorp.
Zeewolde
Op architectonisch gebied heeft Zeewolde ook wat te bieden. Het eenvoud uitstralende witte stadhuis is van Wim Quist (1984, uitbreiding 1997). De openbare bibliotheek van Koen van Velsen (1989) heeft het zelfs geschopt tot een mini-uitgave in Madurodam! Het ontwerp wordt gevormd door losse elementen die schijnbaar doelloos in een grote doos zijn geplaatst. Verder is het de eerdergenoemde Van Zuuk die eruit springt met zijn bijzondere pand De Verbeelding (2000) in landschapspark De Wetering. Dit kunstpaviljoen is geïnspireerd door de traditionele boerenschuur zoals die ook in de polder voorkomt; identieke spanten zijn steeds onder andere hoeken geplaatst waardoor het dak gedraaid en verwrongen is en indirect licht doorlaat. Een glaswand aan het eind biedt zicht op de beelden en water buiten.
Nagele
Het dorp Nagele in de Noordoostpolder is in zijn geheel een toonbeeld van de moderne naoorlogse architectuur in Nederland (1946-1964). Progressieve bouwmeesters als Cornelis van Eesteren en Gerrit Rietveld verwerkten hun kritiek op traditionele dorpen in een ruim opgezet modeldorp waarin de functies wonen, werken, verkeer en recreatie van elkaar gescheiden zijn. In bijna twintig jaar maakten ruim dertig idealistische architecten een overzichtelijk, functioneel landarbeiderdorp (met slechts 300 huizen, alle met plat dak!)) zonder nostalgie. Hoe dat is gebeurd, wordt uitgelegd in Museum Nagele (1962), de voormalige kerk van het dorp.
bron:Flevolands bureau voor Toerisme