De Nederlandse werknemer heeft de minste vakantiedagen van Europa, maar houdt wel de meeste over. Hebben wij geen zin in vakantie? Of is de situatie ernstiger: Is er geen tijd meer voor vakantie?
'Natuurlijk mag ik weg in de zomer. Ons zomerseizoen loopt van eind maart tot eind oktober. Twee weken achterelkaar met daarin drie weekeinden, dat is geregeld', vertelt Jannet van Gorsel-Scheurwater (39). 'Maar of je precies dàe weken krijgt die jij wilt, dat is altijd weer de vraag. Buiten de schoolvakanties gaat het makkelijker. Je kunt ook met collega's ruilen. Zelf wil ik bijvoorbeeld graag nog een weekje vrij in augustus, maar ik heb niet alle aangevraagde dagen gekregen. Ik moet nog fanatiek gaan leuren, dat is soms behoorlijk vermoeiend.' Ze werkt 6,5 jaar op de afdeling Passage van de KLM op Schiphol, waarvan 2,5 jaar als gate agent. In wisselende diensten coà¶rdineert zij het instappen van passagiers, zorgt ze ervoor dat van elke passagier de bagage is ingeladen en dat de vlucht op tijd vertrekt. 'Het werk is heel hectisch. Je hebt tijdsdruk, daarnaast zijn mensen vaak veeleisend. Dat is lastig: Je moet enerzijds passagiersvriendelijk zijn, anderzijds kordaat optreden.'
Vanwege de werkdruk is vakantie belangrijk, vindt Van Gorsel-Scheurwater. Vlak voor het interview heeft ze nog even een collega gebeld om te vragen hoe de vakantieregeling ook alweer precies in elkaar zit. 'Want daar houd ik me eigenlijk niet zo erg mee bezig', bekent ze. Duidelijk is dat de KLM-medewerkers aan de gate in het zomerseizoen zestien dagen aaneengesloten met vakantie mogen. En eens in de drie jaar is er recht op 21 dagen achterelkaar. Wel geldt dat het roosterbureau het verlof moet goedkeuren. 'Soms is het tot op het laatste moment onzeker of de aangevraagde dag daadwerkelijk wordt toegekend', is de ervaring van Van Gorsel-Scheurwater. Dit zijn zogenaamde ´wachtlijstdagen'. 'Om niet het risico te lopen dat die ene dag op het laatste moment niet rond komt, kun je met collega's diensten ruilen. Dat heeft ook voordelen. Want doe jij het goed? Dan kan het maar zo zijn dat je in de zomer drie weken ertussenuit kunt.' Toch, benadrukt ze, 'heeft dit ruilen ook een keerzijde. Sommigen lopen altijd met de agenda rond. Je wordt niet eens gegroet, maar krijgt meteen de vraag ´wat heb jij op 27 augustus?'.'
Uit onderzoek onder Nederlandse, Amerikaanse, Canadese, Engelse, Franse en Duitse werknemers blijkt dat de Nederlandse werknemer meestal niet alle vakantiedagen opneemt. 42 Procent antwoordde bij het representatieve internetonderzoek van de internationale reisorganisatie Expedia altijd dagen over te houden. Gemiddeld gaat het om twee vakantiedagen per jaar, en daarmee spant de Nederlander de kroon. De Duitse werknemer houdt gemiddeld à©à©n dag over, waarbij 18 procent aangeeft dit bewust te doen. De Fransen houden ook à©à©n dag over, maar slechts 17 procent zegt dat dit standaard gebeurt. En dan te weten dat de Fransen het best bedeeld zijn als het gaat om vakantiedagen. Jaarlijks heeft de Franse werknemer recht op 39 dagen vrijaf, Duitse collega's krijgen 27 dagen en de Engelsen 23 dagen. De Nederlandse werknemer beschikt over gemiddeld 25 vakantiedagen. Het is frappant dat van alle onderzochte landen de Nederlandse beroepsbevolking het hoogst scoort in het niet-opnemen van vakantiedagen à©n ook het grootste aantal dagen overhoudt, terwijl wij niet eens de meeste dagen hebben.
Maar hoe komt het dat werknemers dagen overhouden? Hebben zij geen behoefte aan vrijaf? Coà¶rdinator Arbeidsvoorwaarden van de CNV Vakcentrale, Rienk van Splunder, ontkent dit laatste. 'Veel werknemers kunnen door werkdruk geen vakantie opnemen. Vaak speelt ook de cultuur in het bedrijf een rol. Vakantie is dan ´not done'. Wat ik daarnaast merk, is dat mensen bewust dagen achter de hand houden. Bijvoorbeeld voor zorgtaken. Vooral moeders willen een buffer hebben voor het geval een kind ziek wordt.'
Het zijn inderdaad vrouwen die vakantiedagen niet opnemen, zegt ook het jaarlijkse loon- en tijdwijzeronderzoek van onder andere de Universiteit van Amsterdam. Toch is het opmerkelijk dat vrouwen met jonge kinderen in de praktijk niet vaak dagen overhouden. Onderzoeker Kea Tijdens bevestigt de argumenten die Van Splunder noemt. Niet zozeer de persoonskenmerken maar de bedrijfskenmerken zijn bepalend voor het wel of niet overhouden van vakantiedagen. Hoe groter het bedrijf of hoe meer mannelijke collega's, des te meer werknemers kampen met een teveel aan vakantiedagen. Ook werknemers die kortgeleden een training of cursus hebben gehad of die net promotie hebben gemaakt, nemen minder snel vakantie op. Daarnaast zorgen reorganisaties, conflicten op het werk en een tekort aan personeel ervoor dat werknemers hun verlof laten liggen.
Wel zijn er tussen bedrijfstakken verschillen. Zo heeft 52 procent van de werknemers in de nutsbedrijven verlofdagen over, tegenover 18 procent van de werknemers in de uitzendbranche. 'Zelfs binnen bedrijven zijn er verschillen. Neem de afdeling boekhouding, iedere maand is er een piek met de loonbetaling waardoor vakanties vaak buiten die specifieke week worden gepland. Voor de afdeling accountancy geldt er weer een piek aan het begin van het jaar. Vaak is het in die tijd niet mogelijk om met vakantie te gaan', zegt CNV'er Van Splunder.
Een ronde langs uitzendbureaus leert dat vooral kleinere bedrijven de vakanties als probleem ervaren. Vaak proberen zij het eerst zelf op te lossen, grote bedrijven doen al snel een beroep uitzendkrachten. 'Productiebedrijven met ploegendiensten kennen een personeelsprobleem in de zomer', weet Patty Prinsen van Tempo Team in Geldermalsen. 'Voor hen is het lastiger om met eigen personeel te schuiven.' In de zomer krijgt ze daarnaast veel aanvragen van distributiecentra. Prinsen: 'Grote bedrijven geven in mei of juni al hun tekorten aan, de grootste behoefte aan extra personeel is er van begin juli tot half augustus. Van bedrijven uit het midden- en kleinbedrijf krijgen we vaak ad-hoc werk, zij komen pas bij ons als zij het zelf niet kunnen oplossen.' Zelf kan ze in de zomer gewoon met vakantie. 'Als het nodig is, komt er iemand van een ander kantoor of onze manager. En als het echt niet anders kan, dan vallen ook wij terug op vakantiekrachten', zegt ze. Opsparen van vakantiedagen zit er niet in. 'Daar wordt nauwkeurig op toegezien. En terecht. Voor een werknemer is het belangrijk om goed uitgerust te zijn. Die vrije dagen heb je niet voor niets, zeker in dit werk moeten we af en toe echt bijtanken.'
Voor Jonker Fris, een bedrijf dat groenten in blik en potten doet, is de zomer toptijd. Toch hebben werknemers ook daar recht op drie weken ´zomerverlof'. Omdat er veel buitenlandse werknemers zijn, is het zelfs toegestaan om eens in de twee jaar zes weken vakantie te nemen. Jan Faro werkt negentien jaar bij het bedrijf. 'Gaandeweg het seizoen ervaren collega's werkdruk, maar dit betekent niet dat zij hun vakantie afzeggen of uitstellen', zegt hij. 'Voor de kerst moeten wij onze vakantie opgeven, in januari hoor je of het doorgaat. Er wordt een rooster gemaakt.' In juni begint het seizoen met spinazie, op dit moment zijn het de erwten, waarna tot aan half september nog de bonen, wortelen en herfstspinazie komen. Om deze drukte, maar ook om de vakanties op te vangen, worden er uitzendkrachten ingezet. 'In de productie is dat heel gemakkelijk', aldus Faro. 'Bij het werk aan de machines is dat minder eenvoudig, dus daar stemmen de collega's onderling hun vakanties af. Toch betekent de zomerdrukte niet dat er geen vakantie kan worden opgenomen. Want als iemand plotseling ziek wordt en uitvalt, moet het werk toch ook worden opgevangen? Er is altijd wel iemand ingewerkt in jouw taak.' Faro herkent de trend in het overhouden van vakantiedagen. Zelf houdt hij ook altijd dagen over. 'Maar ik heb niet het idee dat ik te weinig vakantie neem.' Ook gate-agent Jannet van Gorsel-Scheurwater geeft aan dat het betrekkelijk makkelijk is om dagen op te sparen. 'Wij hebben meer vakantiedagen vanwege het werken op feestdagen. In gunstige jaren heb je er zo negen dagen bij. Als je die kunt sparen, dan krijg je een behoorlijke buffer. Een collega is onlangs een jaar eerder met pensioen gegaan. Maar dat is nog steeds een uitzondering.'
Dus heeft de Nederlander geen zin in vakantie? 'Onzin', vindt intercedent Patty Prinsen. Heeft de Nederlandse werknemer dan geen tijd voor vrijaf? 'Nee, het gaat erom welke afspraken je maakt', concludeert CNV-bestuurder Rienk van Splunder. Een laatste proef op de som is bij Uitzendorganisatie Teambouw in Groningen. Jeroen Adam (27): 'Je hebt werkpaarden en luxe paarden. Dat ik vind dat ik alleen in de rustige weken weg kan, is mijn keuze.'
bron:CNV