De Braziliaanse promovendus Valteir Martins heeft de klankstructuur
gereconstrueerd van de voorloper van een aantal talen die door Indianen
in het Amazonegebied worden gesproken. Bovendien toonde hij aan dat de
Makàº-talen genetisch samenhangen met de Arawak-talen. Martins
promoveert op 13 april aan de Vrije Universiteit op dit onderzoek dat
werd gefinancierd door de NWO-stichting Wetenschappelijk Onderzoek van
de Tropen en Ontwikkelingslanden (WOTRO).
Valteir Martins vergeleek de resultaten van de bestaande onderzoeken
naar Makàº-talen. Bovendien werkte hij zelf vele jaren met sprekers van
de diverse talen van de Makàº-familie. De promovendus stelde vast dat de
moderne Makàº-talen kunnen worden verdeeld in twee groepen, een
oostelijke Braziliaanse tak en een westelijke Columbiaanse tak.
Bovendien reconstrueerde hij de klankstructuur van de voorloper van de
Braziliaanse Makàº-talen, het Proto-Oost-Makàº.
De Braziliaanse tak van de taalfamilie omvat de indianentalen Nadëb
(300 sprekers), Kuyawi (130), Hupda (1900), Yuhup (400, op de
Colombiaanse/Braziliaanse grens), en Dà¢w (65). De Colombiaanse tak
omvat de talen Nukak (700), Kakua (125), en het breder verspreide
Puinave (2000).
De meeste oudere classificaties van de talen die worden gesproken in
het Amazonegebied zijn gebaseerd op onvolledige verslagen van Europese
ontdekkingsreizigers in het begin van de vor igeeeuw.Dezemeestal
geleerde reizigers gingen uit van de fonetische gelijkenis van woorden
om de talen in families te groeperen. De Braziliaanse Makàº-talen zijn
echter op een misleidende wijze geëvolueerd. Hierdoor konden de eerdere
taalcomparatisten de door promovendus Martins aangetoonde relatie
tussen de Makàº-talen en de andere taalfamilies niet ontdekken.
De woorden van de oostelijke Makàº-talen zijn gedurende hun geschiedenis
steeds korter geworden, doordat er bijvoorbeeld binnen woorden en aan
het woordeinde onbeklemtoonde lettergrepen wegvielen. Uiteindelijk
bestonden de meeste woorden nog maar uit een lettergreep. Misschien als
compensatie voor de steeds kortere woorden, verhoogden de sprekers van
deze talen het aantal klinkers. Ook ontwikkelden de talen een systeem
van toonhoogteopposities, waarmee woorden wat klankvorm en betekenis
betreft van elkaar konden worden onderscheiden. Deze ontwikkelingen
hebben ervoor gezorgd dat de Makàº-talen heel anders klinken dan de
andere Amazonetalen.
Vanwege de wat uitzonderlijke structuur van hun talen, claimden sommige
onderzoekers dat de Makàº-indianen de eerste bewoners van de
Amazoneregio moesten zijn. De door Martins gereconstrueerde oertaal van
de Braziliaanse Makàº-talen heeft echter zoveel gelijkenis met de
Arawak-talen dat volgens Martins deze taalfamilies genetisch
gerelateerd zijn. Hiermee is de vraag over het tijdstip van aankomst in
de regio irrelevant geworden.
Bron: Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek