Zestig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog is er nog altijd sprake van witte plekken in de geschiedschrijving over die jaren. De vervolging van Jehovah's Getuigen door de Nazi's is zo'n wat vergeten onderwerp. De tentoonstelling Getrouw aan hun geloof, die vanaf 2 december in het Verzetsmuseum Friesland is te zien, geeft een beeld van het ondergrondse werk, de geloofsbeproevingen, gevangenschap, bevrijding en opvang van Nederlandse Jehovah's Getuigen.
Naast het landelijke aspect is er ruime aandacht voor het regionale verhaal: de vervolging van Jehovah's Getuigen in Fryslà¢n. De tentoonstelling 'Getrouw aan hun geloof. De vervolging van Nederlandse Jehovah's Getuigen tijdens de Tweede Wereldoorlog'- in de huidige vorm niet eerder te zien geweest- is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met het Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap. De expositie belicht, zonder bijbedoelingen, zo feitelijk mogelijk de vervolgingsgeschiedenis van een kleine maar zeer gedreven geloofsgemeenschap en confronteert de bezoeker met dilemma's van toen die ook vandaag de dag nog aan de orde zijn.
De uit negentien tekst- en fotopanelen bestaande expositie is aangevuld met een aantal authentieke objecten waaronder een blauw-wit gestreepte concentratiekampbroek met kampnummer en paarse driehoek. Die driehoek is het symbool van de vervolging van Jehovah's Getuigen. In de concentratiekampen werden de diverse groepen gevangenen onderscheiden met gekleurde driehoeken bijvoorbeeld geel voor Joden, rood voor verzetsmensen en roze voor homoseksuelen. In de expositie, die strikt feitelijk van karakter is, krijgt de vervolging een persoonlijk gezicht door de permanent getoonde videofilm waarop vervolgde Getuigen hun verhaal vertellen.
De vervolgingsgeschiedenis
Al snel na de machtsovername door de nazi's in 1933 werd in Duitsland de kleine, verspreide en ongevaarlijke godsdienstige groepering van de Jehovah's Getuigen doelwit van stelselmatige vervolging. Vanuit hun diepste overtuiging verzetten zij zich openlijk tegen het totalitaire nationaal-socialistische systeem. Zij weigerden ´Heil Hitler' te zeggen, omdat zij alle heil van God verwachtten. Ook weigerden zij de nazi-vlag te groeten, krijgsdienst te verrichten, te werken in de oorlogsindustrie en onvoorwaardelijke gehoorzaamheid aan de staat af te leggen. Ook weigerden ze lid te worden van de NSDAP. In bezet Nederland zouden de Jehovah's Getuigen hetzelfde lot ondergaan. Kort na de Duitse inval werd hun organisatie verboden, het hoofdbureau in Heemstede gesloten en werden hun drukpersen in beslag genomen. Alle activiteiten van de Jehovah's Getuigen werden verboden. Toch bleven zij ondergronds prediken en erediensten bijwonen. De tol die zij daarvoor hebben moeten betalen was zwaar: velen hebben hun activiteiten met arrestatie, langdurige gevangenschap of zelfs de dood moeten bekopen. In totaal werden in 1940-1945 ongeveer 500 Nederlandse Jehovah's Getuigen gearresteerd; ongeveer 130 van hen zijn omgekomen als gevolg van mishandeling, ziekte en ontberingen. Voorzover bekend is een Jehovah's Getuige uit Fryslà¢n in Neuengamme omgekomen, zes hebben de deportatie naar een concentratiekamp overleefd. Hetzelfde geld voor vijf Getuigen die in Nederlandse gevangenissen waren gedetineerd. Van 70 Friese Getuigen is bekend dat zij actief waren als predikers maar uit handen zijn gebleven van de bezetter.
Opmerkelijk is dat het aantal Jehovah's Getuigen in oorlogstijd is toegenomen. Telde Nederland in de zomer van 1940 ca. 500 Jehovah's Getuigen in 1944 was hun aantal tot ruim 1800 gestegen en medio 1945 waren het er 3125. De Jehovah's Getuigen zijn na de Joden de zwaarst getroffen geloofsgemeenschap. Het grote verschil tussen hen is dat de Jehovah's Getuigen de mogelijkheid hadden om aan verdere vervolging te ontkomen. Als zij namelijk de zogenaamde afzweringverklaring ondertekenden, werden ze onmiddellijk in vrijheid gesteld. Verreweg de meeste bleven ´getrouw aan hun geloof' en kozen daarmee voor gevangenschap met alle verdere gevolgen.
Getrouw aan hun geloof
De titel van de tentoonstelling is ontleend aan het gelijknamige boek van de hand van historica Tineke Piersma dat dit jaar is verschenen. In het eerste deel van Getrouw aan hun geloof beschrijft zij de lotgevallen van de Nederlandse Jehovah's Getuigen in het tweede deel komen de getroffen zelf aan woord. Het boek Getrouw aan hun geloof - De vervolging van de Nederlandse Jehovah's Getuigen in de Tweede Wereldoorlog is in de museumboekwinkel verkrijgbaar, de prijs bedraagt 18,90 euro.
bron:Verzetsmuseum Friesland