Op verzoek van acht politieke partijen
heeft het Centraal Planbureau (CPB) de economische effecten van hun
verkiezingsprogramma in beeld gebracht. De analyse laat zien dat
elke voorgenomen beleidsmaatregel voordelen èn nadelen
heeft. De programmas
weerspiegelen de uiteenlopende keuzes die
partijen voorstaan.
De vandaag openbaar gemaakte
CPB-publicatie Keuzes in kaart 2008-2011; economische effecten van
acht verkiezingsprogrammas presenteert de gevolgen van de
partijprogrammas voor de overheidsfinanciën, de
macro-ontwikkeling van de Nederlandse economie en de koopkracht van
diverse groepen. Ook zijn analyses gemaakt op het gebied van de
vergrijzing en de kenniseconomie.
Het is de zesde keer dat het planbureau op
verzoek van partijen een dergelijke analyse verricht. Deze
traditie, waarin Nederland uniek is, is in 1986 gestart, toen
alleen voor CDA, PvdA en VVD. In de loop der jaren is het aantal
partijen toegenomen. Dit keer hebben naast de genoemde drie
partijen ook SP, GroenLinks, D66, ChristenUnie en SGP gevraagd om
een analyse. De SGP heeft alleen verzocht om een analyse van de
ex-ante budgettaire effecten.
Doel van doorrekening
De analyse van de verkiezingsprogrammas
leidt niet tot een goedkeuringsstempel of stemadvies. Doel is
vooral om op een onpartijdige wijze de programmas vergelijkbaar te
maken, met daarbij een overzicht van de economische effecten. Dat
het CPB de diverse voor- en nadelen van voorgestelde maatregelen
inzichtelijk maakt, is een dienstverlening aan kiezers en partijen.
Het is aan de kiezer om te bepalen welke voor- en nadelen hem het
meest aanspreken. Bovendien gaan programmas en verkiezingen
vanzelfsprekend over meer dan de economie
alleen. Keuzes in kaart kan ook in het formatieproces na de
verkiezingen een nuttig houvast bieden. Bij alle politieke
verschillen van inzicht die er uit de aard der zaak bestaan tussen
partijen, vergemakkelijkt de analyse een goede
informatie-uitwisseling tussen partijen over de gevolgen van hun
programmas. Als de partijen hier gebruik van willen maken, dan kan
dit een handvat bieden bij het formuleren van een
regeerakkoord.
Tijdsdruk door vervroegde verkiezingen
Vanwege de val van het kabinet en de
daaruit voortvloeiende vervroeging van de verkiezingen met een half
jaar is de analyse dit keer onder veel grotere tijdsdruk tot stand
gekomen dan bij eerdere verkiezingen. Daardoor komt de analyse nu
pas vier weken
voor 22 november beschikbaar. Een vroegere
publicatie was wel wenselijk, maar niet haalbaar, onder meer
vanwege het besluitvormingsproces binnen de partijen.
Helaas geen analyse van programma-effecten
milieu en infrastructuur
De tijdsdruk is er ook de oorzaak van dat
de milieuconsequenties van de programmas - in tegenstelling tot in
2002 - niet zijn beoordeeld. Met het Milieu en Natuur Planbureau
(MNP) was daarover vóór de val van het kabinet al wel
een afspraak gemaakt,
maar dit bleek daarna helaas niet meer
haalbaar. Om dezelfde reden heeft het CPB ook
moeten afzien van haar oorspronkelijke
plan om de baten van investeringen in
infrastructuur in beeld te brengen. Op
twee andere terreinen biedt deze analyse wel extra informatie in
vergelijking met eerdere verkiezingen, te weten kennisbeleid en
vergrijzing.
Onderwijs, onderzoek en innovatie
Deze Keuzes in kaart biedt een overzicht
van de te verwachten programma-effecten van
voorstellen van de politieke partijen op
het terrein van onderwijs, wetenschap en
innovatie. Dit sluit aan bij de in juli
gepubliceerde studie Kansrijk kennisbeleid,
waarin beleidsopties op basis van
beschikbaar empirisch onderzoek worden beoordeeld als kansrijk,
niet kansrijk of (door het ontbreken van ervaringen elders)
onbekend.
Vergrijzing en houdbaarheid
overheidsfinanciën
Op lange termijn is het huidige niveau van
publieke voorzieningen en belasting- en premietarieven niet
houdbaar zonder aanpassing van het huidige niveau van publieke
voorzieningen. Er is thans sprake van een houdbaarheidstekort van
1.% BBP. Alle partijen stellen maatregelen voor die in wisselende
mate bijdragen aan de verbetering van de houdbaarheid, maar geen
enkele partij biedt naar de huidige inzichten uitzicht op volledig
houdbare overheidsfinanciën. Dat betekent dat later extra
maatregelen genomen zullen moeten worden. De verbetering van de
houdbaarheid hoeft overigens niet per se te komen van maatregelen
die het kabinet neemt om het saldo meteen al in de komende
kabinetsperiode te verbeteren. Er zijn ook maatregelen mogelijk die
dat vooral op termijn doen, bijvoorbeeld maatregelen die
geleidelijk worden ingevoerd of doordat ze aangrijpen op
vergrijzingsgerelateerde uitgaven. Deze laatste categorie uitgaven
heeft op termijn, wanneer de vergrijzing op zijn hoogtepunt is, een
groter effect op het saldo.
Voorzichtigheidsmarge
Conform de aanbeveling van de Studiegroep
Begrotingsruimte vormt het voorzichtige scenario uit de Economische
verkenning 2008-2011 de basis voor de analyse in Keuzes in kaart.
Hierin is een voorzichtigheidsmarge van .% BBP gehanteerd. Omdat
tegenvallers immers voor meer problemen zorgen dan meevallers,
wordt uitgegaan van een iets lagere economische groei dan gemiddeld
genomen verwacht mag worden.
De uitkomsten van de analyse voor de
diverse politieke partijen zijn te vinden in de studie. Het eerste
hoofdstuk biedt een samenvattend overzicht over de partijen heen.
De hoofdstukken daarna behandelen respectievelijk het basisscenario
voor de middellange termijn, de effecten per partij en de analyse
van de kennisvoorstellen.
bron:CPB